Nét đẹp trong phong tục cưới hỏi của người Bahnar

Người Bahnar cho rằng việc nam nữ đến tuổi lập gia đình là sự tự nguyện của chính họ không có sự ép buộc hay bán gã. Tiêu chuẩn định đoạt của hạnh phúc chính là sự tìm hiểu và yêu nhau để tìm người đầu ấp tay gối. Quan niệm của mỗi cá nhân để chọn lựa là trung thực, khỏe mạnh, chung thủy, giỏi làm rẫy; trai có tài săn bắn, hái củi; gái giỏi đan lát, dệt vải, đảm đang quán xuyến gia đình.

Nghi lễ trao vòng tay. (ảnh minh họa-nguồn internet)

Để đi đến hôn nhân, người Bahnar có hai lễ tục mang tính bắt buộc là lễ trao vòng và lễ cưới. Nó được xem như một quy ước không thể thiếu. Lễ trao vòng, người Bahnar gọi là lễ “Cật rêng” giống như lễ đính hôn của người Kinh. Khi họ yêu nhau muốn đến hôn nhân, trước tiên đôi trai gái có trách nhiệm về mở lời với gia đình, anh chị em để tham vấn và nhận sự đồng thuận. Theo phong tục, khi biết được sự việc, cha chàng trai sẽ hỏi con trai để biết nguyện vọng của con mình và đằng gái người mẹ cũng cặn hỏi con gái sự thật có yêu nhau chín muồi chưa. Nếu chấp thuận, nhà trai bắt đầu đi tìm người mai mối trong làng. Người làm mối trước nhất phải là người đàn ông thuần thạo phong tục và ăn nói giỏi. Người làm mối, người Bahnar gọi là “Pơ Ngai tơ roong” ít nhất là người có uy tín và không có sai phạm trong hôn nhân. Ông mối nhận lời sẽ tiến hành bước đầu tiên là mời phía nhà gái đến nhà trai để làm lễ trao vòng.

Đây là bước thủ tục quan trọng được xem không thể thiếu. Trước sự chứng kiến của ông mối và hai bên gia đình, đôi trai tài gái sắc tiến hành trao vòng cho nhau. Bạn trai trao cho bạn đời mình là chiếc vòng bằng nhôm, cô gái trao cho chàng trai với chiếc vòng bằng đồng thể hiện sự dẽo dai và cứng cỏi. Có lúc bạn trai còn trao cho vợ thêm một chuỗi hạt cườm đeo cổ. Ngoài những lễ vật không thể thiếu, đôi trai gái còn tặng thêm cho nhau những kỷ vật do chính tay mình làm ra. Lễ trao vòng được tổ chức dù đơn giản nhưng rất quan trọng để có sự ràng buộc lẫn nhau theo tục định. Khi đã qua vòng lễ trao vòng như một thắt nút về hạnh phúc lứa đôi. Chàng rể, nàng dâu không được quyền quan hệ yêu đương với người khác thậm chí dù nảy sinh trong suy nghĩ. Nếu vì một lý do khách quan hay chủ quan, một trong hai người thấy không thể se duyên với nhau nữa thì một trong hai bên phải nộp cho ông mối một con gà, trả lại vòng cườm và các kỷ vật đã tặng nhau và phải bồi thường danh dự một con heo ba gang và chiếc nồi đồng bảy gang.

Sau đó tiến hành lễ cưới. Tộc Bahnar gọi lễ cưới là “Pơ koong”. Thường thì họ chọn để tổ chức vào dịp cuối năm vào tháng 12 hoặc tháng 1 Dương lịch, tháng “Khay ning nong” sau mùa thu hoạch, tháng nông nhàn. Vì đây là tháng có điều kiện kinh tế hơn cả, lúa thóc đầy bồ, bò trâu đầy chuồng, gà đầy sân. Vì để thích hợp với điều kiện tự nhiên, thường thì họ chọn ngày cưới vào ngày giữa tháng có ánh trăng tròn để thêm ánh sáng cho việc tổ chức hội tiệc. Mỗi một đám cưới được xem là ngày hội của dân làng. Lễ cưới thường được tổ chức tại nhà rông vào buổi chiều. Lễ vật tuy đơn giản nhưng không thể thiếu bao gồm: 1 ghè rượu cần, một con gà và bộ lòng gà nấu chín, một đĩa tiết sống. Mọi người tham gia chứng kiến làm lễ khấn báo với vị thần bản mệnh của cộng đồng làng để được chứng minh đến hạnh phúc của đôi vợ chồng. Sau đó, người đứng khấn lấy tiết gà bôi lên đầu cô dâu chú rể. Ông mối quay lại cầm tay có đeo vòng của cặp vợ chồng chạm vào nhau thể hiện thay lời hứa và đồng tình tự nguyện đến với hôn nhân và cô dâu chú rể cùng ăn chung một đùi gà, một miếng gan gà, uống chung một bát rượu cúng. Sau đó già làng và ông mối lần lượt dùng những lời hay ý đẹp để chúc phúc cho đôi tân hôn.

Sau hôn lễ ở nhà rông, hội tiệc được tổ chức riêng tại hai gia đình. Tùy theo khả năng của mỗi bên, bà con được mời đến dự tiệc với những ghè rượu cần và những nong thức ăn bày ra giữa sân để cùng thưởng thức và nhảy múa. Cha mẹ cô dâu chú rể lần lượt đến từng mâm để mời mọc và ngỏ lời cảm ơn. Sau khi tiệc tàn, ông mối mới dắt cô dâu về bên nhà trai giao cho chú rể và tự tay trải chiếu cho họ. Nhưng trước khi đi ngủ, vợ chồng còn có bữa ăn riêng đầu tiên. Ngày sau lễ cưới, lần lượt hai bên sui gia mời ông mối để cảm ơn và hậu tạ theo phong tục.

Qua nghi thức và phong tục cưới hỏi của cộng đồng người Bahnar đã thể hiện một nét văn hóa rất đẹp cần được phát huy. Vấn đề hôn nhân là tự nguyện không có sự ép buộc hay mang tính gã bán. Hạnh phúc thuộc về sự tôn trọng quyền tự do hôn nhân ở một cộng đồng người dân tộc thiểu số đáng duy trì.