Từ ngày 1-9, Philippines, quốc gia nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới và cũng là thị trường tiêu thụ lớn nhất của Việt Nam, sẽ tạm ngưng nhập khẩu gạo trong 60 ngày. Động thái này ngay lập tức tạo áp lực lên giá gạo và hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp trong nước.
Giá gạo xuất khẩu và nội địa đồng loạt giảm
Nhiều tháng qua, giá gạo 5% tấm của Việt Nam duy trì dưới 400 USD/tấn. Sau thông báo ngừng nhập khẩu, giá đã giảm còn 389 USD/tấn. Các loại gạo thơm cũng hạ mạnh, OM5451 còn 420 USD/tấn, OM18 và Đài Thơm 8 ở mức 460 – 475 USD/tấn.
Tại Đồng bằng sông Cửu Long, những ngày cuối tháng 8, giá lúa gạo giảm bình quân 1.500 – 1.700 đồng/kg so với tháng trước. Lúa OM18 và Đài Thơm 8 còn 5.500 – 5.700 đồng/kg; OM5451 từ 5.100 – 5.200 đồng/kg; IR50404 khoảng 5.100 đồng/kg. Giá gạo xô tại Sa Đéc cũng giảm 100 – 200 đồng/kg, OM18 phổ biến 9.500 – 9.600 đồng, OM5451 ở mức 8.700 – 8.800 đồng, OM380 còn 8.200 – 8.300 đồng.
Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu thừa nhận kế hoạch kinh doanh bị đảo lộn, hợp đồng đình trệ, tồn kho tăng cao. Chi phí lưu kho, lãi vay và thuế VAT 5% áp dụng từ ngày 1-7 khiến gánh nặng tài chính ngày càng lớn.
Nguyên nhân và tác động
Philippines cho biết quyết định tạm ngưng nhập khẩu nhằm bảo vệ sản xuất trong nước khi sản lượng lúa 6 tháng đầu năm 2025 đạt hơn 9 triệu tấn, tăng 6,4% so với cùng kỳ. Từ tháng 9 đến 10, nước này bước vào vụ thu hoạch rộ, mục tiêu là nâng giá thu mua lúa nội địa cho nông dân. Tuy nhiên, chính phủ cũng đối mặt nguy cơ giá gạo bán lẻ tăng, ảnh hưởng tới kiểm soát lạm phát.
Theo Bộ Công Thương, Philippines hiện chiếm 40-45% kim ngạch xuất khẩu gạo của Việt Nam. Việc tạm ngưng nhập khẩu khiến hợp đồng bị đình trệ, tồn kho tăng, giá nội địa giảm, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập của nông dân. Cơ quan này cảnh báo tình trạng tồn kho lớn có thể gây áp lực tín dụng và khuyến nghị doanh nghiệp giữ hàng, tránh bán tháo, đồng thời mở rộng thị trường sang Trung Đông, châu Phi và Đông Bắc Á.
Triển vọng xuất khẩu gạo Việt Nam
Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) dự báo Philippines vẫn sẽ là nước nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới năm 2025 với khoảng 4,9 triệu tấn. Trong 7 tháng qua, thị trường này chiếm hơn 42% lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam. Các chuyên gia nhận định Philippines khó có thể tự đáp ứng nhu cầu trong ngắn hạn, gạo Việt Nam vẫn giữ lợi thế cạnh tranh, song doanh nghiệp cần chủ động đa dạng hóa thị trường để giảm rủi ro.
Trên thực tế, xuất khẩu gạo của Việt Nam sang các thị trường khác đang tăng mạnh. 6 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu sang Bờ Biển Ngà đạt 547 nghìn tấn, tăng 158% so với cùng kỳ; Ghana đạt 270 nghìn tấn, tăng 89%; Bangladesh tăng hơn 188 lần. Đây được xem là cơ hội để ngành lúa gạo mở rộng thị phần, tránh phụ thuộc quá lớn vào Philippines.
LÊ QUẢNG / Nguồn: Báo Gia Lai (tổng hợp)
