“Đắng ngọt đàn bà”, Nhà xuất bản Hội Nhà văn, quý I/2020 của nhà văn nữ Nguyễn Thị Lê Na; gồm 11 truyện ngắn, khiêm nhường, e lệ, như chính người sinh ra nó. Tuy nhiên, dung lượng hiện thực được phản ánh phong phú. Những va đập thử thách tình yêu, hôn nhân chật chội trong các tác phẩm. Vị “đắng” và “ngọt” cứ dùng dằng, bủa vây số phận. Trong khoảng khắc thử thách, họ cất tiếng nói tự do, khát khao bộc lộ bản ngã.
Nguyễn Thị Lê Na đã “vi phẫu” để tìm ra “căn cước” những giọt nước mắt đêm của đàn bà. Nhân vật Vy trong truyện ngắn “Đắng ngọt đàn bà”, là một kiểu “bi kịch”. Cô đang yên đang lành bỗng thách thức ập đến từ người yêu cũ.
“Mười lăm năm rồi tưởng rằng kí ức đã rêu phong. Vy giờ đã là người đàn bà qua cái tuổi nông nổi lâu rồi. Cơn cớ gì chỉ một tin nhắn lại khiến Vy bần thần, hồi hộp. Trái tim bỏng cháy yêu đương thời thiếu nữ trinh nguyên, định dâng cho anh hết thảy, giờ đâu còn nữa? Nó đã thuộc về một người đàn ông khác. Trách nhiệm, bổn phận của người phụ nữ có gia đình khiến Vy tập quen với sự bình thản và thận trọng trước những va đập cuộc sống” (Đắng ngọt đàn bà). Con người bản năng trong Vy lớn dần lên khi gặp lại Phong. Vy muốn được sống thật với khoái cảm của mình. Người đàn bà khao khát yêu trong cô như phơi bày. Vy được giải tỏa khoái cảm chứ không tiến sâu vào lạc thú tình dục, điều mà cô không tìm được ở chồng mình.
Có thể nói, đặt Vy vào hoàn cảnh này, thông qua tình yêu, tình dục; bổn phận, trách nhiệm, Nguyễn Thị Lê Na hướng người đọc đến giá trị của hôn nhân. Người đàn bà của chị là thế, sống hết với khao khát nhưng luôn ý thức về mái ấm gia đình. Vy sám hối, tự thấy có lỗi với chồng. Nghịch lý là, người chồng mà cô thờ phụng, vốn tự hào, thờ phụng hóa ra lại là người “sống với nhiều khuôn mặt”. Trước cạm bẫy dục tình, người đàn bà như Vy đã vượt qua, nhưng những người đàn ông như Văn lại khác. Văn rất giỏi che đậy. Hành động viết đơn li hôn của Vy là cách để Nguyễn Thị Lê Na gửi đi một thông điệp “bình đẳng giới” ngay trong hôn nhân. Họ có quyền thoát khỏi sự bị động, lệ thuộc mà bấy lâu người đàn ông mặc nhiên gán lên cuộc đời họ.
Nguyễn Thị Lê Na còn đẩy phận số đàn bà vào những kịch tính khác. Phàm là người đàn bà, lấy chồng, sinh con là khát khao thuộc về thiên chức, nhưng có phải ai cũng may mắn. Những người đàn bà như Sinh trong cuộc đời này không ít. Không thực hiện được chức năng làm mẹ, cô tự cảm thấy có lỗi với chồng, nhà chồng, gia tiên. Sinh nhờ người mang thai hộ cho vợ chồng mình. Nếu thế thì cuộc đời quá giản đơn. Bi kịch của người đàn bà nhiều khi ở lòng vị tha và sự hy sinh. Sinh mất chồng vì chính người mang thai hộ. Sinh chấp nhận li hôn nhường chồng không đơn giản chỉ vì sự phản bội mà còn vì sự hi sinh, để chồng cô được thỏa mãn hạnh phúc có con. Nhưng cuộc đời vốn éo le. Trong lần trốn chạy, khi bị ngất trên tàu và được cấp cứu thì Sinh biết mình có thai với chính chồng mình trong một lần ân ái, khi sự việc giữa chồng và người “mang thai hộ” chưa bị lộ tẩy.
11 truyện ngắn trong “Đắng ngọt đàn bà” hấp dẫn, kịch tính. Nhà văn Nguyễn Thị Lê Na triển khai tình huống và mở gút chi tiết, kỹ lưỡng. Chị đã tổ chức “sự kiện”, tổ chức gút biến ảo. Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn chị được triển khai tự nhiên, chi tiết nào cũng vừa như báo trước, vừa giữ kín kết cục, tạo nên bất ngờ. Do chỗ gút được nhấn mạnh, làm nổi rõ trong cấu trúc tác phẩm, cho nên biến cố hiện lên như một mắt xích tách khỏi dòng đời, làm thành một hiện tượng loại biệt, mang ý nghĩa tượng trưng trong các truyện ngắn của “Đắng ngọt đàn bà”.
Nguyễn Thị Lê Na sinh ra để viết về đàn bà. Tôi có cảm tưởng chị luôn quan sát, bóc tách, vi phẫu để hiểu về “đắng” và “ngọt” trong cảm xúc đàn bà.
Đọc “Đắng ngọt đàn bà”, tôi chỉ ao ước, giá như nhà văn Nguyễn Thị Lê Na, chọn thêm “lối thoát” cho bi kịch có lẽ sẽ “công bằng” hơn với đàn ông. Vì thế, tôi đặc biệt thích nhân vật Vũ trong truyện ngắn “Nước mắt đàn ông”. “Rồi Vũ bước vào giường nằm. Quay lưng, ngừng lại đắn đo rồi trở mình. Vũ nghe thấy tiếng khóc của vợ. Tiếng khóc cam chịu, khổ sở, thổn thức. Vũ lại trở mình lần nữa, lần nữa rồi cuối cùng quàng tay ôm sau lưng Kim nói rất khẽ: “Em! Chuyện đã thế rồi, những gì đã qua, cứ để nó qua”. Hạnh phúc của người phụ nữ, người vợ nhiều khi ẩn số nằm ở sự bao dung, vị tha, đại lượng của người đàn ông. Tôi cho rằng, Vũ, chồng Kiều không chỉ vị tha với Kiều, yêu thương cu Bi, cu Sóc mà còn “cứu rỗi” cả thế giới đàn ông.
Dẫu như thế nào thì đàn bà luôn có “lý lẽ” riêng, bởi hơn ai hết họ hy sinh, dấn thân, cuộc đời họ luôn khát khao một “bờ vai” tựa vào đó mà dâng hiến. Viết đến đây, bỗng nhiên tôi nhớ một nhà văn đã mổ xẻ chuyện tình trong huyền sử giữa Mỵ Châu – Trọng Thủy. Dưới ngòi bút của ông, Mỵ Châu lúc dâng “Nỏ thần” cho Trọng Thủy không nghĩ rằng phản bội lại Vua Cha, dẫn đến mất nước đâu? Trái tim người đàn bà yêu nó thế.
Tình yêu là gì mà con người mãi kiếm tìm, hạnh phúc là gì mà đời sống hôn nhân không thiếu tiếng “thở dài”? Hạnh phúc cũng mong manh không kém tình yêu, bởi cuộc sống luôn luôn tìm ra những cái cớ, đưa đẩy thử thách. “Chị nhớ Phong. Nỗi nhớ âm ỉ, đốt cháy mọi tâm tưởng, đến xanh xao, mê muội. Trong những giấc mơ, Phong luôn cho chị những cảm xúc rất lạ. Chị chưa bao giờ có như vậy với Phan. Tình yêu, hôn nhân của chị với Phan, như một sự mặc định. Đương nhiên”, (Cơn bão). Trong truyện ngắn này nhân vật nữ ẩn danh trong danh từ “chị” được đẩy lên cao trào với “lý lẽ” rất đàn bà. Trái tim say nắng “nổi loạn” đấu tranh với “người đàn bà đức hạnh, bản tính khắc kỷ cố hữu, bao năm kìm nén cảm xúc” đã có hai mặt con với chồng.
“Thật may cho chị, khi viết xong lá đơn ly hôn, một mình đi ra phía biển, dù “Không ngoái lại, chị biết đó là tiếng bước chân của Phan. Chị vẫn ngồi im, không nói gì. Mắt mở to nhìn ra khơi xa. Một thành phố nổi lung linh ánh đèn cao áp, giăng kín chân trời”. Đàn bà dù “lý lẽ” đến đâu thì cũng như “cơi đựng trầu”, nhưng buộc người đàn ông làm chồng phải suy nghĩ về không chỉ về trách nhiệm mà cả về cảm xúc.
Khác người đàn bà trong “Cơn bão” để cảm xúc hình thành nên “bão” là lý trí của Mận trong “Cầu vồng sau mưa”. Yêu nhau, tưởng sẽ “đầu bạc răng long” nhưng vì một lý do bất ngờ lứa đôi xa nhau, tình yêu đầu đời mãi thổn thức được giấu kín trong mỗi trái tim. Nhưng cuộc đời luôn éo le, mối tình đầu tưởng được dỗ ngủ yên nhưng rồi các tình huống bất ngờ đẩy nhiều đôi lứa của ngày xưa gặp lại nhau. Trái tim luôn đấu tranh “sinh tử” giữa một làn ranh mỏng manh.
“Không! Một chút nữa, một chút nữa thôi, chị sẽ trả anh về cho cô ấy. Đêm nay và mãi mãi. Dùng dằng một cách đau đớn, chị buông Huân ra. Mặt sông đêm trăng như sương như khói, mong manh…”, (Cầu vồng sau mưa). Lý trí của Mận dệt nên “cầu vồng”.
Ngòi bút nhà văn Nguyễn Thị Lê Na khi viết về quê hương khi giấu kín trong đó tình yêu đôi lứa thật đẹp. Những trang văn viết về phồn thực cũng gợi đến da diết, thèm khát đến thánh thiện. Đàn bà làm thơ về đàn bà thường tinh tế. Đàn bà viết văn thường sâu sắc. Tất nhiên, trước hết tác giả phải rất “đàn bà”. Yêu phải đắm say, vừa dịu ngọt vừa cuồng nộ; vừa muốn được quyến rũ vừa chủ động để trở thành quyến rũ. Tôi nghĩ, chừng mực nào đó, Nguyễn Thị Lê Na cũng được chọn là một trong những thiên sứ, được giao nhiệm vụ lý giải nó trên các trang văn của chị.
“Cái buổi chiều ấy, tất tật, từ ngọn cỏ ven bờ ruộng, những ao đầm ngập nước phủ đầy rong rêu, đều trở nên gần gũi và đáng yêu làm sao. Đó là lần đầu tiên Vy đón nhận nụ hôn đầu đời ngọt lịm, họ trao nhau hạnh phúc trong sự chứng kiến của ngọn gió chiều lang thang trên cánh đồng thoảng thơm mùi lúa, mùi cỏ mật và trong veo tiếng chim cà lơi rót tự trời cao xuống…”, (Đắng ngọt đàn bà).
“Đắng ngọt đàn bà” không thiếu những trang viết giông tố, ẩn ức tạo của số phận, phát đi những “thông điệp” của bi kịch. Đó là hạnh phúc rất đỗi mong manh, để gìn giữ hạnh phúc không thể bỏ qua, khinh suất những cảm xúc. Vâng, cảm xúc chính là chất keo của “lâu đài tổ ấm”, gắn kết hai nửa vầng trăng hạnh phúc và những vì tinh tú là những đứa con.
“Đắng ngọt đàn bà” là tập truyện ngắn đáng đọc.
Tháng 3/2020 – NĐH
Ngô Đức Hành
Nguồn: vanhien.vn
